Dzieje kościoła św. Trójcy i klasztoru augustianów w Chojnie (1)
17 marca przypada 625. rocznica poświęcenia tej świątyni
Od założenia do reformacji
Klasztor augustianów-eremitów w Chojnie (do 1945 roku Königsberg) założony został w 1290 roku. Fundację konwentu, zatwierdzoną 3 grudnia przez biskupa kamieńskiego Jaromira I Rugijskiego, przypisuje się margrabiom brandenburskim z dynastii askańskiej, którzy od 1270 roku władali ziemią chojeńską. Klasztor został zlokalizowany w obrębie murów obronnych we wschodniej części miasta, nieopodal słowiańskiej chyży (dzielnicy). W ciągu XIV wieku zbudowano w trzech etapach kościół klasztorny, który swym stylem nawiązuje do tak zwanej architektury askańskiej. Starsza, wschodnia część świątyni, tworząca chór konwentualny (do wysokości łuku tęczowego), została wzniesiona prawdopodobnie w początkach XIV wieku, gdyż już w 1301 roku biskup Henryk zezwolił na grzebanie wewnątrz kościoła zmarłych nieobciążonych klątwą. Kolejnym etapem rozbudowy było dobudowanie czteroprzęsłowej nawy zachodniej oraz przylegającej do niej od południa kaplicy - sali konwentu. W owej części założenia zachowały się do dziś oryginalne średniowieczne malowidła ścienne. Uroczysta konsekracja świątyni odbyła się 17 marca 1388 roku – biskup kamieński Jan nadał kościołowi wezwanie Świętej Trójcy, poświęcił 6 ołtarzy oraz zalecił, by rocznice konsekracji obchodzone były w każdą niedzielę Miłosierdzia Bożego. W tym czasie wznoszono i rozbudowywano przylegający od południa trójskrzydłowy budynek klasztorny z wewnętrznym krużgankiem.
Chojeński konwent był jednym z 86 klasztorów, wchodzących w skład prowincji sasko-turyńskiej. W 1320 roku ustalono, że kapituły prowincjalne zwoływane będą w 16 największych miastach – na 10 miejscu znalazł się chojeński klasztor, który mógł w owym czasie przyjąć stu przedstawicieli innych klasztorów. Źródłowo potwierdzona jest kapituła, którą zwołano w Chojnie 10 września 1458 roku (w dniu św. Mikołaja z Tollentino – najważniejszego świętego zakonu).
Funkcjonowanie klasztoru w średniowieczu miało zapewne duży wpływ na życie religijne i kulturalne Chojny. Już w roku fundacji mnisi otrzymali od biskupa kamieńskiego pozwolenie na udzielanie sakramentu spowiedzi św., nakładanie kar pokuty oraz głoszenie kazań w całej diecezji. Mniej więcej od połowy XIV wieku zaczęły pojawiać się nadawane przez biskupów odpusty dla wiernych pielgrzymujących i odwiedzających klasztor. Należy przypuszczać, iż wiąże się to z posiadaniem przez zakonników cudownego obrazu Maria Miraculosa. Chojeńscy augustianie prowadzili także szkołę łacińską, której zdolniejsi uczniowie posyłani byli na uniwersytety. Sporządzony w 1445 roku w Chojnie przez znanego kaznodzieję - augustianina Johanna Screyena zbiór homilii Expliciunt sermones utilis jest, zdaniem niektórych badaczy, dowodem na funkcjonowanie przy klasztorze ośrodka myśli teologicznej. Ponadto mnisi posiadali w kościele organy (wzmiankowane w dokumencie z 1497 r.), wnosząc w ten sposób wkład również w życie muzyczne miasta.
Chojeńscy augustianie prowadzili dość ożywioną działalność gospodarczą, posiadając kapitał oraz ziemię w okolicach miasta. Mieli folwarki w Garnowie i Czartoryi. Ponadto, z uwagi na żebraczy charakter zakonu, mieli prawo do zbierania jałmużny. Swe terminaria (domy żebracze) posiadali prawdopodobnie w Berlinie, Schwedt i Eberswalde. Oprócz tego otrzymywali liczne spadki, nadania oraz fundacje od chojeńskich mieszczan.
Kres klasztoru nadszedł wraz z reformacją. Zakonnicy opuścili go najpóźniej w 1539 roku. Według legendy miejskiej, przekazanej przez kronikarza brandenburskiego Andreasa Angelusa, przełożony klasztoru schronił się podobno w posiadłości w Garnowie, zabierając tam ze sobą obraz Maria Miraculosa. Wzmianki o znajdującym się w Garnowie cudownym obrazie pojawiały się jeszcze w czasach nowożytnych. (cdn.)
Michał Gierke