„Gazeta Chojeńska” numer 31-32 z dnia 03.08.2010
Prezentujemy tu wybrane teksty z każdego numeru.
Wszystkie artykuły i informacje znajdują się w wydaniu papierowym.

Murawy kserotermiczne nad Dolną Odrą

Od stycznia m.in. w powiecie gryfińskim rozpoczął się duży projekt ochrony muraw kserotermicznych. Celem jest zachowanie zagrożonych siedlisk i związanych z nimi roślin, a pośrednio także próba odtworzenia tradycyjnej hodowli owiec i kóz, których wypas jest kluczowy dla utrzymania muraw w dobrej kondycji. Projekt prowadzony jest na terenie trzech województw: zachodniopomorskiego, lubuskiego i lubelskiego.

Wypas owiec w gminie Chojna

Co to jest murawa kserotermiczna i po co ją chronić?
Murawy kserotermiczne to specyficzny typ roślinności, wyglądem zbliżony do łąk, występujący na stanowiskach skrajnie suchych, mocno nasłonecznionych i z dużym udziałem wapnia w glebie. Murawy występują najczęściej na stromych zboczach Doliny Odry. Roślinność tego typu jest najczęściej słabo zwarta i niezbyt wysoka, w wielu miejscach pojawia się goła gleba. Występuje tu wiele rzadkich gatunków roślin i zwierząt.
Czy specjalna ochrona muraw kserotermicznych jest niezbędna? Wszystko wskazuje na to, że tak, ponieważ zagraża im wiele czynników. Murawy pozostawione same sobie szybko zarastają, pojawia się sosna i robinia akacjowa, z otaczających terenów wkraczają ekspansywne trawy. Ponadto istotnym zagrożeniem jest przekształcenie muraw na pola uprawne (poprzez zaoranie, nawożenie) lub ich zalesienie. Wszystko to powoduje, że roślinność ciepłolubna i związane z nimi zwierzęta szybko zanikają i są w całej Europie uznane za zagrożone.

Kto realizuje projekt i kto za to płaci?
Projekt jest realizowany przez Klub Przyrodników, będący pozarządową organizacją zajmującą się ochroną przyrody (więcej na www.kp.org.pl) i Regionalną Dyrekcję Ochrony Środowiska w Lublinie. Projekt finansowany jest z trzech źródeł: pierwszym i najważniejszym jest program LIFE +, będący instrumentem finansowym Komisji Europejskiej (więcej na ec.europa.eu/environment/life/index.htm), drugim - Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, a trzecim - środki własne Klubu Przyrodników i RDOŚ w Lublinie. Budżet projektu na cztery lata (2010-2013) wynosi 1,3 mln euro. W powiecie gryfińskim projekt będzie prowadzony przede wszystkim na gruntach Lasów Państwowych (Nadleśnictw Mieszkowice i Chojna), a także na gruntach prywatnych.

Na czym polega ochrona muraw
W ramach projektu przewidziano kilka typów działań, które mają na celu poprawę stanu muraw kserotermicznych. W pierwszej kolejności konieczne jest usunięcie zarastających murawę drzew i krzewów. Zabieg ten zwiększa nasłonecznienie i zmniejsza wilgotność gleby, co jest bardzo pożądane dla zachowania siedlisk ciepłolubnych. Tak odsłonięta murawa jest gotowa do kolejnego i najważniejszego zadania, jakim jest wypas zwierząt. Wiadomo od dawna, że wypas owiec i kóz jest świetnym zabiegiem, który sprzyja roślinom ciepłolubnym i poprawia stan zachowania murawy. Owce funkcjonują jak kosiarki, zmniejszając znacznie zwarcie roślinności. Co ważne, zwierzęta te, pasąc się na murawie, stosują swoistą selekcję: zgryzają przede wszystkim miękkolistne rośliny inwazyjne, a omijają rzadkie gatunki ciepłolubne, które są dla nich mniej smaczne. Ponadto przebywające na murawie stado owiec wzrusza glebę, co również sprzyja gatunkom ciepłolubnym. W efekcie pasące się na murawie owce przyczyniają się wyraźnie do poprawy stanu zachowania siedliska. W praktyce wypas owiec przebiega następująco: murawa jest ogradzana pastuchem elektrycznym, by zwierzęta nie rozeszły się po okolicy, a następnie przywożone jest stado kilkudziesięciu owiec wrzosówek, pochodzących ze stacji terenowej Klubu Przyrodników w Owczarach. Wrzosówki to stara odmiana owiec, odporna na niskiej jakości paszę i ciężkie warunki bytowania. Owce pasą się pod całodobową opieką dwójki pasterzy oraz pracowników merytorycznych, którzy decydują, jak długo w danym miejscu prowadzić wypas. Po "wykonaniu zadania" owce przewożone są na kolejną murawę. Wypas obwoźny trwa od maja do września i będzie kontynuowany do końca trwania projektu, czyli do roku 2013.

Inne planowane w projekcie zadania to m.in. odtwarzanie zdegradowanych muraw kserotermicznych, usuwanie obcych gatunków inwazyjnych z muraw, wykupowanie i ochrona prawna najcenniejszych obiektów, współpraca ze społecznością lokalną w ramach przywracania wypasu owiec i kóz na murawach, tworzenie infrastruktury turystycznej niekolidującej z ochroną cennych siedlisk i gatunków, nakręcenie filmu o ochronie muraw kserotermicznych, organizacja spotkań edukacyjnych, warsztatów i konferencji i wiele innych.

Żeby dowiedzieć się więcej o projekcie, zapraszamy na stronę internetową www.murawy-lfe.kp.org.pl
Michał Żmihorski - Klub Przyrodników