„Gazeta Chojeńska” numer 34 z dnia 23.08.2011
Prezentujemy tu wybrane teksty z każdego numeru.
Wszystkie artykuły i informacje znajdują się w wydaniu papierowym.

Kronika wypadków königsberskich

sierpień część I

Lato w dawnych wiekach to czas epidemii i chorób: w 1599 r. od czerwca do września panowała w Chojnie i w Barnkowie czerwonka, a w 1601 od sierpnia do października dżuma. W 1605 między 11 a 17 sierpnia na dżumę zmarły setki osób, w tym organista Martin Butzke i jego uczniowie. W samym Barnkowie jej ofiarą były 132 osoby. W Chojnie chorych starano się izolować, m.in. w szpitalu na terenie dawnego klasztoru augustianów. W sierpniu 1717 jeszcze raz miasto zaatakowała zaraza. Zapadali na nią przede wszystkim ludzie młodzi, dzieci i niemowlęta. Na szczęście większość wyzdrowiała, co z ulgą odnotował chojeński kronikarz Augustin Kehrberg.

2.08.1654. Od godz. 9 do 11 można było oglądać wielkie zaćmienie słońca.

2.08.1681. Przed oblicze sędziów trafiła pani Pütte za „tykanie” pana rajcy Pauli. Uznano, że majstrowa, która chyba miała charakter równie niezależny jak mąż (o którym wcześniej już pisaliśmy), pozwoliła sobie na zbyt wiele i została skazana na spędzenie jednego dnia w „Kahl-winkel”. To niemiłe miejsce, zwane także Kohlen-winkel (chyba w pobliżu ustępu), znajdowało się - jak opisuje Kehrberg - „z tyłu za Izbą Rady (Ratsstube), na lewo od głównego wejścia do ratusza, gdzie zamykano zajmujących się próżnym gadaniem kłótników, zwłaszcza babska (!!!), których kłamliwy język szkalował bliźnich”.

3.08.1711. Z posiedzeń Rady Miejskiej: * Odpływ w murach miejskich został zatkany przez nieczystości i to w żadnym razie nie powinno się więcej powtórzyć. * Za około 8 tygodni przybędą wojska saskie i moskiewskie, lecz nie zostaną do miasta wpuszczone, a rozłożą się obozem w okolicy. Niemniej na wszelki wypadek straże na murach zostaną wzmocnione. Wojsku trzeba będzie zapewnić żywność: od każdego browarnika - 2 beczki piwa, a od wszystkich - 10 beczek wódki, od każdego piekarza - chleb z 12 szefli mąki, od rzeźników - 100 baranów albo 10-20 wołów. * Postanowiono nie udzielać zgody na osiedlanie się kolejnych Żydów w mieście.

3.08.1712. W budynku poczty (Posthaus) na krótko zatrzymał się Jego Wysokość car Piotr I. Trwała wojna północna, wcześniej przez miasto w kierunku Meklemburgii przemaszerowały rosyjskie regimenty.

5.08.1556. Na niebie, z kierunku Kostrzyna (Cüstrin), pojawiły się niezliczone płomienie i dwie kolumny ognia. Słyszano głos: „Biada ci, biada ludu chrześcijański!”.

5.08.1583. Zatrzymano nieszczęsnego felczera, który operował pachołka z Jelenina (Gellen) i operowany zmarł.

6.08.1615. Pochowano Paula Neumanna, lat 91, od 60 lat mieszczanina königsberskiego, a od 56 żyjącego z jedną żoną.

6.08.1637. Hans Stein zamordował Hansa Ewerta.

6.08.1688. Ogłoszono edykt zabraniający pojedynków.

7.08.1682. Ostatniej nocy (6 sierpnia była niedziela) grupa miejskich parobków narobiła straszliwego hałasu, gdy z dudami przeszła ulicami. Pułkownik von Strauss wysłał przeciw nim podoficerów i żołnierzy. Pijani pachołkowie nic sobie z wojska nie robili, ryczeli dalej, pułkownika posłali do wszystkich diabłów, sprali żołnierzy, a szczególnie obu podoficerów, których wytłukli po głowach. Kilka dni później rozrabiacy zostali skazani na karę 12 talarów, z których 10 przypadło Ratuszowi, a 2 „z powodu doznanej zniewagi i batów” podzielono między podoficerów.

7.08.1684. Z posiedzeń rady: * Dobry Bóg w tym roku pobłogosławił i w lasach jest dużo żołędzi i buczyny (Masthölzer), za co niech Mu będą dzięki. Żołędzie dębowe i bukiew używano przede wszystkim do tuczenia trzody chlewnej. Wypas świń rozpoczynał się od połowy września w dąbrowach, natomiast w buczynach tydzień później i trwał nawet do końca grudnia. Na utuczenie jednej świni wystarczyły żołędzie z 25-30 starych dębów. * Od każdego domu strażnicy nocni mają otrzymywać po 1 groszu co kwartał. * W następną niedzielę po nabożeństwie w ratuszu mają zebrać się wszyscy obywatele miasta, aby wysłuchać nowego zarządzenia elektora, dotyczącego czeladzi. * Świniopas otrzyma wynagrodzenie 3 talarów i 12 groszy, a osobno 6 fenigów za każdą wypasaną świnię.

7.08.1710. Asesor sądowy Herweg wniósł w imieniu swej żony skargę na żony panów Fabriciusa i Krappa, które w kościele (in loco sacro) kilkakrotnie ją zaczepiały i na różne sposoby obrażały. Ostatniej niedzieli Fabriciusowa, przechodząc koło Herwegowej, niegrzecznie wysyczała, by ta zabierała swą szeroką spódnicę, bo przejść nie ma jak, po czym umyślnie po spódnicy przeszła. Krappowa zaś do towarzyszącej matce córki wykrzykiwała: „Ty szczeniaku! Ty próżniacza gębo!”. Rada obiecała wystarać się o satysfakcję dla pani Herweg.

8.08.1705. W Czachowie (Zachow) w czasie burzy od uderzenia pioruna zginął chłop i 2 konie zaprzężone do wozu.

8.08.1712. W budynku poczty zatrzymała się Jej Wysokość Katarzyna, żona cara Piotra I.

8.08.1717. Cztery regimenty Moskali (Moskowiter) - piechoty i kawalerii przejechały przez miasto.

9.08.1720. O godz. 7 rano wypadł z okna sześcioletni chłopczyk Johann Ernst. Stało się to, gdy jego ojciec odprawiał mszę w kościele, a domownicy zajmowali się swymi sprawami. Dziecko weszło do izby na piętrze, by z okna oglądać bawiące się na podwórzu nieco starsze rodzeństwo. Połamanego malucha udało się, z bożą pomocą, wyleczyć chirurgowi Saffenowi.

9.08.1683. Burmistrz Johann Wittscheiben skarżył się na rzeźnika, który odmówił zabicia świni. Miała być przygotowana na poczęstunek dla pułkownika von Straussa i jego świty.

10.08.1652. Utopił się pięcioletni synek Erdmanna Bindera.

10.08.1688. Z protokołów Rady Miejskiej: * Miasto musi przyjąć jeszcze 9 osób z na wpół spalonego Morynia (Mohrin). * Kilku obywateli przychodzi do kościoła w nieodpowiednim stroju. Ich nazwiska zostały odnotowane. Rada przypomina, że każdy, kto przyjdzie bez płaszcza, zapłaci 1 grosz kary, by pamiętał, aby w przyszłości stosować się do zarządzenia. * Raz już przyłapaną na podejrzanej konwersacji parę tym razem strażnik miejski przyłapał in flagranti. Mężczyznę musiał siłą wyciągać z sypialni kobiety. Za nieobyczajne zachowanie lubieżnika skazano na 4 dni w ciemnicy (a od strażnika dostał jeszcze w czasie szarpaniny po głowie). * Rzeźnik prosi, aby mu przy bramie, jak było kiedyś, wybudowano rzeźnię. Rada odmówiła, bo teraz każdy może na swym podwórzu zbudować rzeźnię, ale jednocześnie przypomniała, że już raz zabroniła szlachtowania zwierząt na ulicy. Ponadto nakazała oczyszczanie otoczenia z wypływającej krwi oraz usuwanie odpadków. Także farbiarzowi zabroniono wylewania farb na ulicę. * Pewien obywatel miasta zwrócił się z prośbą o pozwolenie na przygotowanie konsolacji po pogrzebie żony dla kilku przyjaciół. Rada wyraziła zgodę na przygotowanie kolacji dla 6 osób.

11.08.1601. Utopił się syn starego Wildenherda.

11.08.1710. Wkroczyły do miasta trzy kompanie fizylierów.

11.08.1700. Obaj stróże nocni pobili się, i choć zasłużyli na 24 godziny w ciemnicy, zwolniono ich po ostrzeżeniu, ponieważ nikt inny nie chciał przejąć ich służby.

11.08.1700. Dwaj uczniowie tutejszej szkoły zostali pozwani przed sąd, bo na stancji jeden stale grał na skrzypcach, drugi na dudach.

12.08.1722. Przyszła szczęśliwa wiadomość, że 9 tegoż miesiąca o godz. 5 urodził się Jego Królewska Wysokość książę Wilhelmus Augustus.

13.08.1745. Z posiedzeń rady: pojawiły się pogłoski o ataku nieprzyjacielskim. Mieszczanie muszą się podzielić na 2 kompanie, każda z 2 oficerami na czele. Kompanie zostaną zaopatrzone w broń i będą odbywać ćwiczenia. Już teraz każdemu mieszczaninowi przydzielono 30 kul, a więcej oraz proch dostaną później. Od jutra, od 3 po południu zaczną się ćwiczenia. Gdy tylko rozlegną się bębny, wszyscy zbiorą się na Rynku: mieszczanie ze strzelbami, czynszownicy z kosami, czeladnicy i pachołki z widłami. Rada wyśle prośbę o dostarczenie 300 strzelb. 14 sierpnia przyszła z Kostrzyna odpowiedź, że władze mogą liczyć tylko na 150 strzelb i że po resztę rada powinna zwrócić się do Szczecina.

14.08.1584. Na wieś Mantelo (Mantel, obecnie Mętno) spadła gęsta, trująca mgła, po czym wszystkie gęsi, które pasły się na łące, zdechły w ciągu jednego dnia.

15.08.1745. Rada wysłała 2 wozy po broń do Kostrzyna i do Szczecina.

16.08.1680. Z postanowień Rady Miejskiej: piwowarzy mają warzyć dobre piwo, które zanim sprzedadzą, powinno być spróbowane przez znawców.

17.08.1696. Skazanemu na powieszenie złodziejowi udzielono kilku dni na przygotowanie się na śmierć. Wykorzystał czas na przygotowanie ucieczki.

17.08.1696. Żydzi zostali wezwani, aby zakupili plac na cmentarz dla swej wspólnoty. Zaproponowano im plac koło Paschebergu (czyli miejsce, na którym do dziś są pozostałości kirkutu). Wspólnota synagogalna zaoferowała 15 talarów, ale rada zażądała 50.

17.08.1745. Niektórzy mieszczanie zostali oskarżeni, że nie przychodzą na ćwiczenia wojskowe. Przypomniano im, że tylko rajcy, urzędnicy królewscy, nauczyciele oraz zatrudnieni w kościele są z tego obowiązku zwolnieni. (cdn.)
Joanna A. Kościelna

Główne źródła: Augustin Kehrberg „Erläuterter historisch-chronologischer Abriss der Stadt Königsberg in der Neumark” - „Historyczno-chronologiczny opis miasta Königsberg w Nowej Marchii - wydanie poprawione” (Berlin 1724), H. Bütow „Die königsberger Glocken” (Die Neumark, zeszyt XII, Landsberg a. W. 1937), P. Schwartz „Aus den Ratsprotokollen der Stadt Königsberg, Die Neumark” - „Z protokołów Rady Miejskiej Königsbergu w Nowej Marchii” (Die Neumark. Jahrbuch des Vereins für Geschichte der Neumark, zeszyt XI, Landsberg a. W. 1936), P. Schwartz „Aus den Ratsprotokollen der Stadt Königsberg, Die Neumark” - „Z protokołów Rady Miejskiej Königsbergu w Nowej Marchii” (Schriften des Vereins für Geschichte Neumark, zeszyt I, Landsberg a. W. 1893), P. Schwartz „Ein Glockenguss im Jahre 1712” (Die Neumark, zeszyt VI, Landsberg a. W. 1929), P. Schwartz „Fürstenbesuch in Königsberg” (Die Neumark, zeszyt IX, Landsberg a. W. 1932), Ch. Clark „Prusy. Powstanie i upadek 1600-1947” (W-wa 2009)

do góry