Miasta nam bliskie, choć z oddali
|
W piątek 1 marca o godz. 18 otwarta zostanie w chojeńskiej bibliotece (Centrum Kultury) wystawa rysunków pt. „Z oddali. Miasta Pomorza Zachodniego w 1954 roku w rysunkach Stanisława Mrowińskiego”. Są tam unikalne widoki m.in. Chojny i Gryfina. Dlaczego unikalne? Bo wykonane w momencie, gdy miejsca te wyglądały całkiem inaczej niż przed 1945 rokiem, ale i odmiennie niż dziś. Jak pisze prof. Jan M. Piskorski w recenzji książki-katalogu, Mrowiński „podróżował po zachodniopomorskich miastach w 1954 roku w momencie dość szczególnym. Miasta te leżały w gruzach, ale cegły tymczasem uprzątnięto. (...) Wypreparowane z tła średniowieczne budowle, a przed nimi czy to wóz drabiniasty, czy to konie, jak ulał do nich pasujące. I tylko z rzadka pojedyncze postaci, na tyle rzadkie, że też nie potrafilibyśmy powiedzieć, do jakiej epoki przynależą - średniowiecznej czy współczesnej rysownikowi”. A dr hab. Beata Halicka w swej recenzji dodaje, że są to widoki miasteczek „jeszcze nie objętych planem często tylko szczątkowej odbudowy”.
Brama Świecka w Chojnie
|
Podróżujący także w latach 50. przez te tereny prof. Tadeusz Białecki tak wspomina w książce: „Większość zachodniopomorskich miast leżała w gruzach. (...) Jedne robiły upiorne wrażenie, np. Kamień, Chojna, Gryfino, Stargard, Wolin, Pyrzyce, Choszczno, Kostrzyn, Recz, Kołobrzeg. Ale trafiały się i całe, nietknięte przez działania wojenne czy dewastacje powojenne. Dziwne, ale takie miasteczka, jak np. Moryń, Trzcińsko-Zdrój, Lipiany, Dobra Nowogardzka, Maszewo, Karlino, Darłowo, Ustka, Złotów nie poniosły prawie żadnych strat w zabudowie, chociaż sąsiednie zostały zamienione w gruzowisko”.
Podkreślaliśmy już, że w publicznej przestrzeni zdjęcia naszego terenu z pierwszego powojennego dwudziestolecia są rzadsze niż sprzed stu lat. Należy ufać, że mieszkańcy w swych domowych archiwach odnajdą prawdziwe rarytasy. Warto dodać, że stowarzyszenie Terra Incognita dysponuje unikalnymi fotografiami, wykonanymi przez T. Białeckiego podczas jego podróży sprzed blisko 60 lat po Chojnie i innych miastach.
Stanisław Mrowiński
|
Stanisław Mrowiński (1928-1997) był poznańskim grafikiem, rysownikiem, malarzem, scenografem. Jest autorem m.in. ilustracji do przyrodniczych książek słynnego podróżnika i pisarza Arkadego Fiedlera. Przez dwa lata pracował w Centralnym Biurze Wystaw Artystycznych, gdzie był komisarzem dwóch objazdowych wystaw, które w 1954 roku zawitały m.in. do miasteczek ówczesnego województwa szczecińskiego. Tytuł wystawy oddawał ducha czasu: „Praca i jej odbicie na przestrzeni wieków”. Mrowiński był z nią 27 lipca 1954 roku w Gryfinie, 1 sierpnia w Chojnie, a pięć dni później w Dębnie i Trzcińsku-Zdroju. Wtedy właśnie powstały rysunki, które można będzie obejrzeć na wystawie i w książce. Są tam też fotokopie fragmentów dziennika Mrowińskiego. O Gryfinie napisał: „Miasto w gruzach, ale została Brama Bańska - cudo architektury gotyku! Rysuję ją wiele razy”. O Chojnie: „Tak jak w Gryfinie, 25 razy rysowałem basztę, podobnie w Chojnie. Odkryłem gotyk. Wielka rzecz dla Pomorza Zachodniego. W basztach gotyckich przy murach miejskich hodują świnie! Owoców z bezpańskich ogrodów nikt nie zbiera”. Chyba najgorsze wrażenia wywiózł z Myśliborza („Gdyby ulicę w śródmieściu zaorać - rosłyby dynie! Tyle gnoju i błota pod bramami gotyckimi”) i z Pyrzyc („Kupa gruzów zarośniętych chwastami tak, że tych gruzów nie widać. Stare gotyki służą za szalety publiczne”).
Panorama Gryfina. Na pierwszym planie „schody do nieba”
- pozostałości po zburzonych domach
|
Wystawa miała swą premierę w grudniu w stargardzkim muzeum. Po prezentacji w Chojnie powędruje do Kamienia Pomorskiego. Współorganizatorzy (i współwydawcy katalogu) to: Stowarzyszenie Historyczno-Kulturalne Terra Incognita w Chojnie, Muzeum w Stargardzie i Muzeum Ziemi Kamieńskiej. Album ukazał się pod redakcją prezesa Terra Incognita Pawła Migdalskiego. Książkę można kupić m.in. w księgarni „Nowy Świat” w Chojnie przy ul. Jagiełły, w redakcji „Gazety Chojeńskiej” i w Centrum Informacji Turystycznej w Gryfinie.
Robert Ryss
