„Gazeta Chojeńska” numer 34 z dnia 20.08.2013
Prezentujemy tu wybrane teksty z każdego numeru.
Wszystkie artykuły i informacje znajdują się w wydaniu papierowym.

Muzyczny dyrektor Chojny

Na przełomie XVIII i XIX wieku działał w Chojnie wybitny organista i kompozytor August Wilhelm Pracht. Pamięć o nim – jak to wówczas często w świecie muzycznym bywało – zatarła się wkrótce po jego śmierci. Z uwagi jednak na duży wkład, jaki ów artysta wniósł do życia kulturalnego dawnej Chojny, warto tę pamięć wskrzesić. Tym bardziej, że w 2013 roku minęła 250. rocznica urodzin kompozytora.
Pracht urodził się 12 stycznia 1763 r. w małej nadodrzańskiej miejscowości Alt-Wriezen. Pierwsze próby przyswajania rzemiosła muzycznego odbywał pod okiem ojca – kantora i nauczyciela w miejscowej szkole. W wieku 9 lat trafił do szkoły realnej w Berlinie, gdzie miał sposobność kształcić się pod okiem m.in. wybitnego kompozytora i pedagoga Johanna Philippa Kirnbergera. Po zakończeniu nauki w 1778 r. otrzymał posadę chórzysty w chojeńskiej szkole miejskiej, a w dwa lata później objął stanowisko organisty w kościele Mariackim. W Chojnie spędził resztę swojego życia, które dobiegło kresu 13 października 1824 r.

Jedna ze skomponowanych przez Prachta pieśni

Z racji zajmowanego stanowiska działalność Prachta skupiała się głównie na grze organowej. Ze względu na wymogi liturgii protestanckiej zobowiązany był do opracowywania rozmaitych chorałów i preludiów. Z zadania tego wywiązywał się doskonale, o czym świadczyć może to, że w leksykonach muzycznych określany bywa wirtuozem tego instrumentu. Jego umiejętności szczególnie zaś potwierdza opinia znakomitego muzyka i pedagoga Abta Voglera, który przebywając w Chojnie, po wysłuchaniu gry Prachta miał powiedzieć: „Rzadko kiedy zdarza mi się podziwiać tak wspaniałe organy i słuchać tak biegłego organisty”. Artysta dokonywał ponadto odbiorów nowych bądź renowowanych instrumentów w pobliskich parafiach, co wskazywać może na to, że nieobce były mu także zagadnienia związane z konstrukcją i konserwacją organów.
W tym kontekście dziwić może fakt, że – mimo iż organy były głównym narzędziem pracy Prachta – wszystkie opublikowane kompozycje jego autorstwa przeznaczone były na fortepian lub głos solowy. Znaleźć można wśród nich pieśni do słów różnych poetów oraz małe utwory fortepianowe. Inne utwory, w tym m.in. kantata żałobna na śmierć pruskiej królowej Luizy czy opracowanie Psalmu 100 na Święto Reformacji, pozostawały w rękopisach i w przeważającej większości nie zachowały się do naszych czasów.
Wydaje się oczywiste, że Pracht, będąc wybitną osobowością muzyczną, posiadał duży wpływ na życie kulturalne ówczesnych mieszkańców Chojny. Sprawując posadę organisty fary miejskiej, poprzez wykonywanie różnorodnej, utrzymanej na wysokim poziomie artystycznym oprawy muzycznej liturgii, kształtował zapewne gusta osób biorących udział w nabożeństwach. Zaświadczają o tym także wzmianki o organizowanych przez niego wydarzeniach muzycznych. Najczęściej były to występy przed wąskim gronem publiczności, organizowane w salonach bogatych mieszczan. Przyjaciel artysty – Wilhelm Bieck opisał jeden z takich koncertów: „W jaki sposób potrafił poruszyć serca słuchaczy, pokazał na jednym z prywatnych recitali, na którym zebrało się wielu słuchaczy, a on zagrał na fortepianie pewien utwór. Każdy z obecnych popadał wnet w melancholię i co chwilę słychać było westchnienia z sali: »Ach, cóż to za prześliczny chorał!«”. Prowadząc działalność pedagogiczną, Pracht często urządzał także recitale ze swymi uczniami – grywał wtedy na skrzypcach lub altówce, a podopieczny akompaniował mu na fortepianie.

Nieistniejące już organy w kościele Mariackim w Chojnie, wykonane przez Joachima Wagnera

Najważniejsze wydają się duże koncerty, które organizował, prowadząc w latach 1809-15 miejski zespół wokalny. Wykonywano na nich wielkie formy wokalno-instrumentalne, m.in. Bacha, Mozarta, Haydna czy Grauna. Pracht organizował także koncerty charytatywne Jeden z nich zaaranżowano z okazji zakończenia remontu organów kościoła Mariackiego. Artysta zagrał na nim „wybór utworów sakralnych starych i nowych kompozytorów”. Wstęp na koncert był płatny i kosztował 8 groszy – cały dochód przekazano dla biednych i potrzebujących pomocy mieszkańców miasta. Warto zaznaczyć, że organizowane przez kompozytora koncerty uświetniane były nie tylko przez miejscowych muzyków. W 1812 r. zorganizowano bowiem koncert z udziałem dwóch bardzo popularnych w ówczesnej Europie artystek – waltornistki Rosalie Tognini oraz harfistki Thérese Demar.

Pracht bywa określany w niektórych publikacjach jako dyrektor muzyczny miasta. Nie wiadomo jednak nic o tym, by otrzymał takowe stanowisko. Muzykolog Robert Eitner sugerował nawet, że kompozytor niejako sam nadał sobie ów tytuł, podpisując w ten sposób swoje kompozycje. W świetle przytoczonych wyżej faktów wydaje się jednak, że muzyk całkowicie zasłużył na takie określenie.
Michał Gierke


Źródła: J.F.W. Bieck, August Wilhelm Pracht, „Eutonia”, Bd. II (1829), s. 139-146. A.W. Pracht, Orgel-Konzert-Anzeige zum Besten den Armen, „Oeffentlicher Anzeiger als Beilage zu Nro. 32 des Amts-Blattes des Königlich Preussischen Regierung zu Frankfurth an der Oder”, 7.08.1816, s. 183-184. R. Eitner, Biographisch-Bibliographisches Quelen-Lexikon der Musiker und Musikgelehrten der christlichen Zeitrechnung bis zur Mitte des neunzehnten Jahrhunderts, Bd. 8, s. 40. C. Thiel, Kurze Darstellung der Geschichte des Gymnasiums zu Königsberg i.d.N., Schwedt 1823.


Podczas koncertu Pomerania Ensemble i Karstena Krügera w ramach tegorocznych Dni Integracji w Chojnie (w najbliższy piątek 23 sierpnia o godz. 19 w kościele Mariackim) zostaną wykonane dwie kompozycje Augusta Wilhelma Prachta. Szczegółowe omówienie sylwetki kompozytora ukaże się jesienią w nowym tomie „Rocznika Chojeńskiego”.

do góry